Zastępcza służba poborowa - Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie

USTAWA z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny Dz.U.2024.248 t.j.

Służba zastępcza to forma spełniania obowiązku zasadniczej służby wojskowej przez osoby, którym przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na pełnienie służby wojskowej. Jest to równoznaczne ze spełnianiem tego obowiązku. Służbę zastępczą można pełnić wyłącznie w okresie trwania obowiązku pełnienia zasadniczej służby wojskowej.

Służbę zastępczą można odbywać na dwa sposoby:

1. Wykonując prace na rzecz ochrony środowiska, ochrony przeciwpożarowej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, opieki nad osobami z niepełnosprawnościami albo bezdomnymi, a także na rzecz administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości.

Tę formę służby odbywa się w określonych podmiotach:

państwowych i samorządowych jednostkach organizacyjnych.
podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami.
organizacjach pożytku publicznego.

Skierowanie do organizacji pożytku publicznego, która jest jednostką organizacyjną kościoła lub związku wyznaniowego, wymaga zgody osoby podlegającej kwalifikacji wojskowej.

Czas trwania służby w tych podmiotach wynosi 9 miesięcy dla absolwentów szkół wyższych i 18 miesięcy dla pozostałych osób.

2. Pełniąc służbę w formacjach uzbrojonych niewchodzących w skład Sił Zbrojnych. Rada Ministrów określa te formacje w rozporządzeniu.

Czas trwania służby w formacjach uzbrojonych wynosi 12 miesięcy.

Procedura ubiegania się o służbę zastępczą w podmiocie:

Osoba przeznaczona do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej może złożyć wniosek o przeznaczenie jej do służby zastępczej w podmiocie.
Wniosek musi zawierać imię, nazwisko, numer PESEL, oświadczenie o wyznawanych przekonaniach religijnych lub zasadach moralnych, wskazanie podstawy wyłączającej możliwość służby wojskowej oraz wykazanie rzeczywistych związków z doktryną religijną lub zasadami moralnymi.
Wniosek składa się na piśmie do właściwej komisji wojewódzkiej do spraw służby zastępczej za pośrednictwem szefa wojskowego centrum rekrutacji, najpóźniej w dniu doręczenia karty powołania do służby wojskowej. Szef wojskowego centrum rekrutacji przekazuje wniosek do komisji wojewódzkiej w ciągu 3 dni.
Decyzję o przeznaczeniu do służby zastępczej w podmiocie wydaje komisja wojewódzka. Składa się ona z przewodniczącego i 5 członków, powoływanych i odwoływanych przez marszałka województwa. Członkowie komisji muszą mieć wyższe wykształcenie, być niekarani i nieprowadzone postępowania karne, a co najmniej 2 osoby muszą wykazać się wiedzą w zakresie religioznawstwa lub etyki. Przewodniczący musi mieć co najmniej roczną praktykę w kierowaniu zespołami ludzkimi.
Komisja wojewódzka rozpatruje wniosek w obecności wnioskodawcy w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Niestawienie się bez usprawiedliwienia może skutkować rozpatrzeniem wniosku na kolejnym posiedzeniu lub przy braku obecności wnioskodawcy.
Od orzeczenia komisji wojewódzkiej przysługuje odwołanie do komisji do spraw służby zastępczej (powoływanej przez ministra właściwego do spraw pracy) w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia.
Osoba, której wniosek został rozpatrzony negatywnie ostatecznym orzeczeniem, może złożyć kolejny wniosek nie wcześniej niż po 6 miesiącach, chyba że minął już termin powołania do służby wojskowej . Jeśli minął termin powołania, a wniosek rozstrzygnięto negatywnie, osoba musi stawić się w miejscu powołania w ciągu 24 godzin od otrzymania orzeczenia.
Pracodawca osoby ubiegającej się o służbę zastępczą ma obowiązek udzielić jej zwolnienia od pracy na czas stawienia się przed komisją wojewódzką i komisją, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Dotyczy to także wezwania przez marszałka województwa w sprawach służby zastępczej.

Odbywanie służby zastępczej w podmiocie:

Marszałek województwa odpowiada za skierowanie osoby do odbycia służby zastępczej w podmiocie, wydając kartę skierowania. Stara się skierować osobę do podmiotu w pobliżu jej miejsca pobytu stałego lub czasowego (powyżej 3 miesięcy). Powiadamia o tym szefa wojskowego centrum rekrutacji i podmiot.
Karta skierowania określa termin i miejsce stawienia się oraz poucza o skutkach uchylania się od służby.
Osoba ma obowiązek stawić się w podmiocie w terminie i miejscu określonym w karcie skierowania. Podmiot ma obowiązek ją przyjąć i zapewnić warunki pracy.
Niestawienie się jest usprawiedliwione w przypadku choroby potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim. O niemożności stawienia się należy powiadomić podmiot niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od wyznaczonego terminu. Po ustaniu przyczyny należy niezwłocznie zgłosić się do podmiotu z zaświadczeniem.
W przypadku nieusprawiedliwionego niestawienia się, podmiot powiadamia marszałka województwa, prokuratora rejonowego i szefa wojskowego centrum rekrutacji.
Marszałek województwa może, na wniosek osoby, odroczyć odbycie służby zastępczej w podmiocie . Odroczenie jest możliwe także z powodu odbywania kary pozbawienia wolności, aresztu, ograniczenia wolności lub tymczasowego aresztowania. Odwołanie od decyzji o odroczeniu wnosi się do samorządowego kolegium odwoławczego, ale nie wstrzymuje ono powołania.
Okres nieusprawiedliwionej nieobecności w podmiocie nie wlicza się do czasu odbywania służby i czas ten ulega przedłużeniu o liczbę dni tej nieobecności.
Osoba odbywająca służbę zastępczą nie pozostaje w stosunku pracy z podmiotem. Dniem rozpoczęcia służby jest dzień stawienia się w podmiocie.
Podmiot, do którego osoba się stawiła, powiadamia o tym marszałka województwa i szefa wojskowego centrum rekrutacji w ciągu 3 dni.
Zapoznaje osobę z regulaminem pracy i przepisami służby zastępczej oraz powierza pracę po przeszkoleniu BHP i przepisach przeciwpożarowych, a także po uzyskaniu pozytywnych wyników wstępnych badań lekarskich.
Do osób odbywających służbę zastępczą stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy m.in. o obowiązkach pracodawcy i pracownika, nagrodach, odpowiedzialności porządkowej i materialnej, świadczeniach w okresie niezdolności do pracy, czasie pracy oraz BHP.
W przypadku śmierci, członkom rodziny przysługuje odprawa pośmiertna wypłacana przez podmiot, na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy.
Osoba odbywająca służbę zastępczą w podmiocie nie może pełnić funkcji kierowniczej.
Jej członkostwo w związku zawodowym ulega zawieszeniu. Może brać udział w strajku tylko wtedy, gdy uczestniczą w nim wszyscy pracownicy zatrudnieni przez podmiot.
Przysługuje świadczenie pieniężne w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, wypłacane co miesiąc przez podmiot, a zwracane podmiotowi przez marszałka województwa.
Przysługuje zwolnienie od pracy w określonych przypadkach, np. na badania lekarskie, stawiennictwo przed organami, ślub, urodzenie dziecka, pogrzeby bliskich, a także do 2 dni na ważne sprawy rodzinne.
Marszałek województwa może wystąpić o skierowanie osoby na wojskową komisję lekarską, jeśli jest niezdolna do służby z powodu choroby.
Dniem zwolnienia ze służby zastępczej jest dzień, w którym upływa ustalony okres jej trwania (z uwzględnieniem ewentualnego przedłużenia o nieusprawiedliwione nieobecności).

Procedura ubiegania się o służbę zastępczą w formacji uzbrojonej:

Osoba przeznaczona do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej może złożyć wniosek o przeznaczenie jej do służby zastępczej w formacji uzbrojonej.
Wniosek składa się na piśmie do kierującego formacją uzbrojoną za pośrednictwem szefa wojskowego centrum rekrutacji, najpóźniej w dniu doręczenia karty powołania do służby wojskowej.
Wniosek zawiera imię, nazwisko, numer PESEL oraz nazwę i adres jednostki formacji, w której osoba chce pełnić służbę.
Szef wojskowego centrum rekrutacji przesyła wniosek do kierującego formacją uzbrojoną w ciągu 3 dni.
Kierujący formacją uzbrojoną rozpatruje wniosek w ciągu 60 dni i informuje wnioskodawcę oraz szefa wojskowego centrum rekrutacji o sposobie rozpatrzenia.
Osoba, której wniosek rozpatrzono negatywnie, może wystąpić z kolejnym wnioskiem tylko do innej formacji uzbrojonej, chyba że minął termin powołania do służby wojskowej.

Jeśli minął termin powołania, a wniosek rozstrzygnięto negatywnie, osoba musi stawić się w miejscu powołania w ciągu 24 godzin od otrzymania orzeczenia.

Inne istotne aspekty:

Dzień rozpoczęcia odbywania służby zastępczej w formacji uzbrojonej to dzień stawienia się do tej służby.
Osobom pełniącym służbę zastępczą w formacjach uzbrojonych i członkom ich rodzin przysługują uprawnienia przewidziane dla żołnierzy obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej i ich rodzin.
Osoby, które odbyły służbę zastępczą w podmiocie, są przenoszone do pasywnej rezerwy.
Minister właściwy do spraw pracy może zawrzeć porozumienie z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych w sprawie szkolenia osób przeznaczonych do służby zastępczej w podmiocie w zakresie zwalczania klęsk żywiołowych. Takie szkolenie trwa 6 tygodni przed skierowaniem do służby i wlicza się do czasu jej trwania.
Marszałkowie województw kontrolują podmioty w zakresie przebiegu służby zastępczej i informują ministra właściwego do spraw pracy o realizacji związanych z nią zadań.
Minister właściwy do spraw pracy prowadzi wykaz podmiotów, które uzyskały zgodę na odbywanie u nich służby zastępczej. Może cofnąć zgodę, jeśli podmiot zaprzestał wykonywania odpowiednich prac lub zmienił formę organizacyjną.